Słowotwórstwo angielskie — przyrostki (suffixes)

Przyrostki są dodawane na koniec słów i zmieniają jedną część mowy w inną.

Przyrostki czasownika

-ify

clear → to clarify
simple → to simplify
beauty → to beautify

-ize (AmE)/ise (BrE)

priority → to prioritise
special → to specialise
popular → to popularise

- en

strength → to strengthen
dark → to darken
wide → to widen

-ate

urine → to urinate
dehydration → to dehydrate
ventilation → to ventilate

Przyrostki przymiotnika

-able (wyraża, że coś może być zrobione)

break → breakable
rely → reliable

-al, -ial (posiadający pewne cechy)

person → personal
natural → natural

-en (zrobione z danego materiału)

gold → golden
wood → wooden

-ese (pochodzący z…)

China → Chinese
Milan → Milanese

-ful

power → powerful
doubt → doubtful

-ic (posiadający pewne cechy)

poem → poetic
energy → energetic

-ing

to dazzle → dazzling
to shock → shocking

-ish (posiadający pewne cechy)

child → childish
Sweden → Swedish

-less (pozbawiony czegoś)

care → careless
motion → motionless

-ly

coward → cowardly
week → weekly

-ous (posiadający pewne cechy)

joy → joyous
fame → famous

-y (posiadający pewne cechy)

fun → funny
sleep → sleepy

Przyrostki rzeczownika

-age

to pack → package
orphan → orphanage 

-al

to arrive → arrival
to renew → renewal

-ation/-ion

to explore → exploration
to object → objection

-ship

member → membership
hard → hardship

-ery

baker → bakery
machine → machinery

-er

to drive → driver
to train → trainer

-ism

social → socialism
sex → sexism

-ment

to punish → punishment
to treat → treatment

-ness

foolish → foolishness
happy → happiness

-ility, -ity, -ty

able → ability
stable → stability

-dom

fan → fandom
king → kingdom

Przyrostki przysłówków

-ly

slow → slowly
important → importantly

-wise

clock → clockwise
money → moneywise

-ways

side → sideways
length → lengthways

Słowotwórstwo angielskie — konwersja wyrazów (word conversion)

Konwersja wyrazów to proces zamieniania jednej części mowy w drugą bez dodawania przyrostków czy przedrostków.

Zobaczmy kilka najczęściej spotykanych przykładów konwersji wyrazów.

Konwersja czasowników akcji w rzeczownik

Czasowniki, które oznaczają ruch/akcję zamienia się w rzeczownik bez jakiejkolwiek zmiany pisowni.

to drink → a drink
to walk → a walk
to laugh → a laugh

to read → I had a good read.
to swim → I had a nice swim today.

Konwersja rzeczowników w czasowniki

Rzeczowniki, które określają konkretne rzeczy, a nie abstrakcyjne pojęcia, można użyć jako czasowniki, jeśli są one powiązane. Powstałe tak czasowniki są przechodnie.

Send me the fax later. (rzeczownik)
Can you fax me the details? (czasownik)

Pass me the water please. (rzeczownik)
Water the plants for me when I’m gone. (czasownik)
 

There is some wine left in the bottle. (rzeczownik)
The wine is bottled in France. (czasownik)

Konwersja przymiotników w czasowniki

Niektóre przymiotniki możemy zamienić na czasowniki, bez zmian w pisowni.

Her skin is so smooth. (przymiotnik)
We need to smooth things out between us. (czasownik)

My dog is calm. (przymiotnik)
Can you calm down your dog? (czasownik)  

Your flat is so clean! (przymiotnik)
I need to clean the floors. (czasownik)  

Warto przypomnieć, że niektóre przymiotniki tworzą czasowniki po dodaniu przyrostków lub zmianę w pisowni.

low → to lower
weak → to weaken
broad → to broaden

Inne konwersje

Język angielski umożliwia o wiele więcej konwersji, których przybywa wraz z rozwojem języka. Spójrzmy na zastosowanie jeszcze kilku dodatkowych opcji.

We need to out him. (przysłówek w czasownik)

This book is a must if you study biology. (czasownik modalny w rzeczownik)

They didn’t agree to anything. They only gave us ifs and buts. (spójniki w rzeczowniki)

We all have ups and downs in life. (przyimki w rzeczowniki)

Słowotwórstwo angielskie — wyrazy złożone (compound words)

Wyrazy złożone tworzymy, zestawiając ze sobą co najmniej dwa słowa. Spójrzmy na te najczęściej spotykane:

rzeczownik + rzeczownik = nowy rzeczownik

tooth + brush = toothbrush
snow + ball = snowball
book + page = bookpage

czasownik + rzeczownik = nowy rzeczownik

to walk + way = walkway
to drive + way = driveway
to pay + day = payday

rzeczownik + przymiotnik = nowy przymiotnik

water + proof = waterproof
colour + blind = colour-blind
trust + worthy = trustworthy

przymiotnik + rzeczownik = nowy rzeczownik

black + board = blackboard
hard + copy = hardcopy
brave + heart = braveheart

Na zakończenie podsumowanie wiadomości w formie video:

Słowotwórstwo (word formation) w języku angielskim nie jest tematem specjalnie lubianym przez uczących się języka. Jednak jego znajomość nie tylko wzbogaca Twoje słownictwo, ale i jest niezbędna na egzaminach czy maturze rozszerzonej.

Istnieją cztery główne sposoby na utworzenie nowych słow w języku angielskim — przedrostki (prefixes), przyrostki (suffixes), konwersja wyrazów (word conversion) i wyrazy złożone (compound words). Powstałe w ten sposób słowa mogą być inną częścią mowy niż słowo początkowe.

Spis treści:

• Słowotwórstwo angielskie na egzaminach

  • Słowotwórstwo w pigułce

• Słowotwórstwo angielskie — przedrostki (prefixes)

  • Przedrostki nadające znaczenie negatywne

  • Inne przedrostki

• Słowotwórstwo angielskie — przyrostki (suffixes)

  • Przyrostki czasowników

  • Przyrostki przymiotników

  • Przyrostki rzeczowników

  • Przyrostki przysłówków

• Słowotwórstwo angielskie — konwersja wyrazów (word conversion)

  • Konwersja czasowników akcji w rzeczownik

  • Konwersja rzeczowników w czasowniki

  • Konwersja przymiotników w czasowniki

  • Inne konwersje

• Słowotwórstwo angielskie — wyrazy złożone (compound words)

Słowotwórstwo angielskie na egzaminach

Zadania ze słowotwórstwa pojawiają się praktycznie na wszystkich egzaminach czy maturze.

Wyglądają one mniej więcej tak:

• We need to … (LARGE) this  photograph.
   

Musimy uzupełnić lukę wyrazem z nawiasu w odpowiedniej formie. W tym wypadku rozwiązaniem jest czasownik enlarge — powiększyć.

Jak rozwiązywać tego typu zadania?

→ Najpierw zastanów się, o jaką część mowy chodzi. Rzeczownik? Czasownik? Przymiotnik?

→ Kiedy już to ustalisz, zastanów się nad możliwą formą nowego wyrazu.

→ Jeśli nie znasz wymaganej formy, zaufaj swojemu odczuciu i strzelaj!

Pamiętaj, częste czytanie tekstów po angielsku i nauka nowych słówek we wszystkich ich formach jest najlepszym przygotowaniem do tego typu zadań! Polecamy również rozwiązywanie jak największej ilości ćwiczeń ze słowotwórstwa.

Słowotwórstwo w pigułce

W momencie, w którym nie jesteśmy pewni formy nowego wyrazu, warto przypomnieć sobie te najczęściej spotykane:

• niektóre czasowniki kończą się na -ise, -ate, -en

• rzeczowniki kończą się często na: -ment, -ion, -ness, -ity

• rzeczowniki określające zawody/ludzi kończą się często na: -er, -or, -ist, -ian

• przymiotniki kończą się często na: -able, -ible, -ive, -al, -ic, -ed, -ing

• przysłówki często kończą się na -ly

• najczęściej używane przedrostki to un-, im-, in-, dis-

Słowotwórstwo angielskie — przedrostki (prefixes)

Przedrostki dodawane są na początek wyrazu podstawowego. Zmieniają one jego znaczenie — mogą np. potwierdzać lub negować jego cechy wyjściowe.

Jako przydatną ciekawostkę warto dodać, że najczęściej używanymi przedrostkami są dis-, in-, re- oraz un-. Jako że możliwości słowotwórczych jest w języku angielskim bardzo wiele, warto o tym pamiętać.

Przedrostki nadające znaczenie negatywne

Poniższe przedrostki nadają znaczenia negatywnego, stawiają nową cechę w opozycji do cechy wyjściowej lub oznaczają jej cofnięcie/brak:

a → a-, bez danej cechy

typical → atypical
moral → amoral
symmetry → asymmetry

anti → przeciw, anty-

clockwise→ anti-clockwise
abortion → anti-abortion 
social → antisocial 

counter → przeciw-, kontr-

to act → to counteract
productive → counter-productive
revolution → counter-revolution

de → de-, od-, przeciwieństwo/redukcja

activate → deactivate
motivate → demotivate

dis → dys-, nie-, odwrotnie

honest → dishonest
appear → disappear
advantage → disadvantage

ex → eks-

boyfriend → ex-boyfriend
boss → ex-boss
convict → ex-convict

in-, il-, im-, ir → nie-, bez

visible → invisible
legal → illegal
patient → impatient
responsible → irresponsible

mis → nie-, źle

trust → mistrust
to behave → to misbehave
treat → mistreat

non → bez-, nie-

alcoholic → non-alcoholic
stop → non-stop
smoker → non-smoker

un → nie-

happy → unhappy
fair → unfair
known → unknown

under → pod-, nie-, niedo-

cooked → undercooked
ground → underground

Inne przedrostki 

auto → auto-

autobiography, autopilot

co → współ-, razem

to exist → to coexist
author → co-author
operate → cooperate

extra → poza-, ekstra-

marital → extramarital
pay → extra-pay
curricular → extracurricular

inter → inter-, między-

national → international
racial → interracial
state → interstate

micro → mikro-

organism → micro-organism
chip → microchip
biology → microbiology

over → nad-, prze-, zbyt

to eat — to overeat
populated - overpopulated

post → po-

graduate → postgraduate
war → post-war
date → postdate

pre → przed-

war → pre-war
school → preschool

pro → popierać coś, pro

choice→ pro-choice
active → proactive
European → pro-European

re → zrobić coś ponownie

to marry → to remarry
usable → reusable
write → rewrite

semi → pół-

automatic → semi-automatic
final → semifinal

sub → pod-, sub-    

title → subtitle
standard → substandard
section → subsection

super → super-, ponad

model → supermodel
rich → super-rich
natural → supernatural

trans → poprzez, przez, trans-    

transatlantic, transform, transplant

ultra → ultra, super, nadzwyczajnie

light → ultralight
cautious → ultra-cautious
violet → ultraviolet

Autor Joanna Leporowska

Absolwentka Filologii Nowogreckiej na UAM w Poznaniu, tłumaczka angielskiego, poliglotka i pasjonatka językoznawstwa. Już w przedszkolu zdecydowała, że musi "mówić jak Anglik" co przydało się, gdy przez ostatnie dziesięć zatrzymał ją wymarzony Londyn i praca dla Royal Academy of Arts czy Tate. Nauczanie języka angielskiego to pasja, w której od zawsze dąży przede wszystkim do pokazania żywego języka za regułkami książkowymi, czego w szkolnej edukacji często brakuje.

© Copyright 2023 by Chatschool